അങ്ങനെ എം. എഫ്. ഹുസൈന് ജീവിതത്തോട് വിടപറഞ്ഞിരിക്കുന്നു. ചിത്രങ്ങളിലൂടെ ലോകത്തോട്, കലഹിച്ച് കലഹിച്ച്, താന് ഏറ്റവും അധികം സ്നേഹിക്കുകയും ഇഷ്ടപ്പെടുകയും ചെയ്ത സ്വന്തം നാട്ടുകാരെ കാണാനാവാതെ.
ഇന്ത്യയുടെ പാബ്ലോ പിക്കാസോ എന്ന വിശേഷണം മാതൃഭൂമിയുടെ ഓണ്ലൈനില് വായിച്ചപ്പോള് ഞാനാശിച്ചുപോയി, ഇന്ത്യയില് വച്ച് മരിച്ചിരുന്നു എങ്കില്. അവസാനനാളുകള് ഇന്ത്യയില് ജീവിക്കാന് അദ്ദേഹത്തിനു സാധിച്ചിരുന്നു എങ്കില് എന്ന്.
നമ്മളെപ്പോലെ അദ്ദേഹവും ഭാരത്തെ അമ്മയായി കണ്ടു (മദര് ഇന്ത്യ). പക്ഷെ ചിത്രത്തിലെ ഭാരതമാതാവിനു നഗ്നത ആരോപിക്കപ്പെട്ട് രാജ്യഭ്രഷ്ടനാകേണ്ടിവന്നു. അപ്പോഴും അദ്ദേഹം ഇന്ത്യയെയോ ഇന്ത്യക്കാരെയോ വെറുത്തില്ല. അദ്ദേഹമാണോ അദ്ദേഹത്തിന്റെ വിമര്ശകരാണോ ശരി എന്ന് കാലം തെളിയിക്കട്ടെ. ആരൊക്കെ എന്തൊക്കെ വിമര്ശനങ്ങള് ഉന്നയിച്ചാലും അദ്ദേഹത്തിന്റെ മനസ് എന്നും ഇന്ത്യക്കാര്ക്കൊപ്പമായിരുന്നു. ഇന്ത്യയില്ത്തന്നെ അവസാന നിമിഷം അദ്ദേഹം ജീവിച്ചിരുന്നു എങ്കില് 'മക്ബൂല് ഫിദ ഹുസൈന്' എന്ന മഹാനായ ചിത്രകാരന്റെ അവകാശി ഇന്ത്യ മാത്രമാകുമായിരുന്നു. ഒരു ഗ്രാം സ്വര്ണ്ണത്തിനു ആയിരം രൂപ വിലയുള്ളപ്പോള് അദ്ദേഹത്തിന്റെ ചിത്രത്തിന്റെ ഒരു മില്ലിമീറ്റര് ഭാഗത്തിനു അയ്യായിരം രൂപയായിരുന്നു വിലയെന്നത് മാത്രം മതി അദ്ദേഹത്തിന്റെ മഹത്വം തിരിച്ചറിയാന്.
ചിത്രങ്ങള്ക്ക് കടപ്പാട്: മാതൃഭൂമി ഓണ്ലൈന്
എം. എഫ്. ഹുസൈന് (പാശ്ചാത്തലത്തില് അദ്ദേഹം കണ്ട ഭാരതം)
ഹുസൈന് ഏറ്റവും ആരാധിച്ച ഭാരതീയ സൗന്ദര്യം: മാധുരി ദീക്ഷിത്ത്.
എം. എഫ്. ഹുസൈന്
ഹുസൈന്റെ സ്ത്രീ സങ്കല്പം
'മദര് ഇന്ത്യ' എന്ന ചിത്രം: ഹുസൈന് സ്വപ്നം കണ്ട ഭാരതം
